Ημερολόγιο Σουμέριων
Πήλινα δισκία Σουμερίων
Ο πολιτισμός των Σουμερίων είχε συντάξει ημερολόγιο με ορισμένο αριθμό ημερών βασισμένο στις φάσεις της Σελήνης.
Στο πάνθεον των Σουμερίων, σπουδαία θέση κατείχε ο θεός της Σελήνης Ναννάρ που στην περιοδικότητα των φάσεων του, οι ιερείς-αστρονόμοι της Σουμερίας βασίστηκαν για την δημιουργία του πρώτου ημερολογίου. Το έτος τους, ήταν λοιπόν, σεληνιακό με 12 μήνες των 29,5 ημερών ο καθένας. Κατά πάσα πιθανότητα, τα ημερολόγια στη Σουμερία ήταν τοπικά. Δηλαδή οι μεγάλες πόλεις είχαν μήνες με διαφορετικά ονόματα, που σχετίζονταν με τις κλιματολογικές εποχές και τις αγροτικές ασχολίες του λαού τους. Επίσης είναι βέβαιο, πως η εναλλαγή των μηνών δεν γινόταν με κανονική τάξη, αλλά καθοριζόταν με την παρατήρηση της νέας Σελήνης ή ακριβέστερα με την πρώτη εμφάνιση του σεληνιακού μηνίσκου στον νυχτερινό ουρανό.
Οι Σουμέριοι ιερείς-αστρονόμοι, που πρώτοι διαίρεσαν το έτος σε μικρότερες μονάδες, ήταν επίσης οι πρώτοι που διαίρεσαν και την ημέρα με βάση το ίδιο σύστημα. Έτσι, όπως το σεληνιακό έτος είχε 12 μήνες των 30 περίπου ημερών, όμοια και το ημερονύκτιό τους είχε 12 ντάννα, που το καθένα διαιρείτο σε 30 γκες. Ο αριθμός 12 προέρχεται από το σύστημα αρίθμησης των Σουμερίων, το οποίο είχε ως βάση τον αριθμό 60 (=5x12). Οι Σουμέριοι ιερείς καταχωρούσαν και φυλάγανε με μεγάλη προσοχή αρχεία αυτών των περατηρήσεων, που ήταν χαραγμένα πάνω σε πήλινες πινακίδες. Κατά τις ανασκαφές στη Νινευή, βρέθηκαν αποσπάσματα μεγάλου αστρονομικού έργου το οποίο αποτελείτο από 72 πινακίδες, που πιθανώς αναφέρονταν στους χρόνους του Σαργών Α' και του γιου του Ναράμ Σιν.
Το αποτελούμενο από 72 πινακίδες αστρονομικό και αστρολογικό έργο, γράφτηκε από τους ιερείς-αστρονόμους του θεού Βήλου (BEL) για τον Σαργών Α', μεταξύ του 2637 και 2582 π.Χ. και είχε τίτλο "Ο Φωτισμός του θεού Βήλου". Στο έργο αυτό δινόταν μεγάλη σημασία στον αστέρα α του Δράκοντα (a Dra), τον Τουμπάν (Thuban), διότι γύρω στο 2750 π.Χ. ήταν πολικός και λεγόταν τότε Tir-An-na, που σημαίνει Ουράνια Ζωή και Dayan Same ή Dayan Shisha, που αντίστοιχα σημαίνουν Ουράνιος ή Διευθύνων Δικαστής. Ομοίως, σημαντική θέση κατείχε και ο αστέρας Dil-gan-I-Ku των Ακκαδίων, που σημαίνει ο Αγγελιοφόρος του Φωτός. Κατά πάσα πιθανότητα ήταν η Αίγα (a Aur), ο πιο λαμπρός αστέρας του αστερισμού του Ηνίοχου. Η Αίγα ήταν γνωστή στη Βαβυλώνα και με την ονομασία I-Ku, που σημαίνει Αρχηγός (του έτους), αφόσον την περίοδο της κυριαρχίας των Ακκαδίων στη Βαβυλώνα, η αρχή του έτους προσδιοριζόταν από τη θέση της Αίγας ως προς τη Σελήνη κατά την εαρινή ισημερία. Αυτό ίσχυε από το 4000 εως το 1700 π.Χ., όταν η άνοιξη άρχιζε την περίοδο που οβ ’Ηλιος εισερχόταν στον αστερισμό του Ταύρου.
Οι Σουμέριοι ιερείς-αστρονόμοι ήταν οι πρώτοι που δημιούργησαν το σεληνοηλιακό ημερολόγιο. Ήταν οι πρώτοι που προέβλεψαν την ανάγκη εισαγωγής των εμβολίμων μηνών στον ημερολογιακό κύκλο, προκειμένου να εναρμονίσουν τον ημερολογιακό ρυθμό με την φυσική εναλλαγή των κλιματολογικών εποχών του έτους. Η παρέμβαση αυτή στο σεληνιακό ημερολόγιο με τους εμβόλιμους μήνες προσάρμοσε τις απαιτήσεις του λαού που ήταν αγρότες και κτηνοτρόφοι με τις εποχές του έτους. Συνεπώς οι Σουμέριοι ήταν οι πρώτοι που συσχέτισαν την ετήσια πορεία του Ηλίου με τις εναλλαγές των εποχών. Στους Σουμέριους, όπως γενικά στους λαούς της Μεσοποταμίας, το ηλιακό τροπικό έτος υποδιαιρείτο σε δύο εποχές, το καλοκαίρι και τον χειμώνα. Στο καλοκαίρι συμπεριλαμβανόταν η συγκομιδή του κριθαριού, που γινόταν κατά τα δεύτερο δεκαπενθήμερο του αντίστοιχου Μαίου, ή στις αρχές του αντίστοιχου Ιουνίου.
Ο χειμώνας περιλάμβανε τις εποχές του φθινοπώρου και του χειμώνα, όπως τις γνωρίζουμε σήμερα. Στους Σουμεριακούς μήνες είχαν δοθεί ονόματα που αναφέρονται στην αγροτική ζωή, όπως του ανθισμένου αγρού, του ποτίσματος, της σποράς, του θερισμού κλπ. Γύρω στο 2400 π.Χ. οι Σουμέριοι, όπως μαρτυρούν τα ευρήματα των ανασκαφών, χρησιμοποιούσαν ήδη και το ηλιακό έτος των 360 ημερών, που διαιρείτο κατά το πρότυπο του ζωδιακού κύκλου, σε 12 μήνες των 30 ημερών.
Στο πάνθεον των Σουμερίων, σπουδαία θέση κατείχε ο θεός της Σελήνης Ναννάρ που στην περιοδικότητα των φάσεων του, οι ιερείς-αστρονόμοι της Σουμερίας βασίστηκαν για την δημιουργία του πρώτου ημερολογίου. Το έτος τους, ήταν λοιπόν, σεληνιακό με 12 μήνες των 29,5 ημερών ο καθένας. Κατά πάσα πιθανότητα, τα ημερολόγια στη Σουμερία ήταν τοπικά. Δηλαδή οι μεγάλες πόλεις είχαν μήνες με διαφορετικά ονόματα, που σχετίζονταν με τις κλιματολογικές εποχές και τις αγροτικές ασχολίες του λαού τους. Επίσης είναι βέβαιο, πως η εναλλαγή των μηνών δεν γινόταν με κανονική τάξη, αλλά καθοριζόταν με την παρατήρηση της νέας Σελήνης ή ακριβέστερα με την πρώτη εμφάνιση του σεληνιακού μηνίσκου στον νυχτερινό ουρανό.
Οι Σουμέριοι ιερείς-αστρονόμοι, που πρώτοι διαίρεσαν το έτος σε μικρότερες μονάδες, ήταν επίσης οι πρώτοι που διαίρεσαν και την ημέρα με βάση το ίδιο σύστημα. Έτσι, όπως το σεληνιακό έτος είχε 12 μήνες των 30 περίπου ημερών, όμοια και το ημερονύκτιό τους είχε 12 ντάννα, που το καθένα διαιρείτο σε 30 γκες. Ο αριθμός 12 προέρχεται από το σύστημα αρίθμησης των Σουμερίων, το οποίο είχε ως βάση τον αριθμό 60 (=5x12). Οι Σουμέριοι ιερείς καταχωρούσαν και φυλάγανε με μεγάλη προσοχή αρχεία αυτών των περατηρήσεων, που ήταν χαραγμένα πάνω σε πήλινες πινακίδες. Κατά τις ανασκαφές στη Νινευή, βρέθηκαν αποσπάσματα μεγάλου αστρονομικού έργου το οποίο αποτελείτο από 72 πινακίδες, που πιθανώς αναφέρονταν στους χρόνους του Σαργών Α' και του γιου του Ναράμ Σιν.
Το αποτελούμενο από 72 πινακίδες αστρονομικό και αστρολογικό έργο, γράφτηκε από τους ιερείς-αστρονόμους του θεού Βήλου (BEL) για τον Σαργών Α', μεταξύ του 2637 και 2582 π.Χ. και είχε τίτλο "Ο Φωτισμός του θεού Βήλου". Στο έργο αυτό δινόταν μεγάλη σημασία στον αστέρα α του Δράκοντα (a Dra), τον Τουμπάν (Thuban), διότι γύρω στο 2750 π.Χ. ήταν πολικός και λεγόταν τότε Tir-An-na, που σημαίνει Ουράνια Ζωή και Dayan Same ή Dayan Shisha, που αντίστοιχα σημαίνουν Ουράνιος ή Διευθύνων Δικαστής. Ομοίως, σημαντική θέση κατείχε και ο αστέρας Dil-gan-I-Ku των Ακκαδίων, που σημαίνει ο Αγγελιοφόρος του Φωτός. Κατά πάσα πιθανότητα ήταν η Αίγα (a Aur), ο πιο λαμπρός αστέρας του αστερισμού του Ηνίοχου. Η Αίγα ήταν γνωστή στη Βαβυλώνα και με την ονομασία I-Ku, που σημαίνει Αρχηγός (του έτους), αφόσον την περίοδο της κυριαρχίας των Ακκαδίων στη Βαβυλώνα, η αρχή του έτους προσδιοριζόταν από τη θέση της Αίγας ως προς τη Σελήνη κατά την εαρινή ισημερία. Αυτό ίσχυε από το 4000 εως το 1700 π.Χ., όταν η άνοιξη άρχιζε την περίοδο που οβ ’Ηλιος εισερχόταν στον αστερισμό του Ταύρου.
Οι Σουμέριοι ιερείς-αστρονόμοι ήταν οι πρώτοι που δημιούργησαν το σεληνοηλιακό ημερολόγιο. Ήταν οι πρώτοι που προέβλεψαν την ανάγκη εισαγωγής των εμβολίμων μηνών στον ημερολογιακό κύκλο, προκειμένου να εναρμονίσουν τον ημερολογιακό ρυθμό με την φυσική εναλλαγή των κλιματολογικών εποχών του έτους. Η παρέμβαση αυτή στο σεληνιακό ημερολόγιο με τους εμβόλιμους μήνες προσάρμοσε τις απαιτήσεις του λαού που ήταν αγρότες και κτηνοτρόφοι με τις εποχές του έτους. Συνεπώς οι Σουμέριοι ήταν οι πρώτοι που συσχέτισαν την ετήσια πορεία του Ηλίου με τις εναλλαγές των εποχών. Στους Σουμέριους, όπως γενικά στους λαούς της Μεσοποταμίας, το ηλιακό τροπικό έτος υποδιαιρείτο σε δύο εποχές, το καλοκαίρι και τον χειμώνα. Στο καλοκαίρι συμπεριλαμβανόταν η συγκομιδή του κριθαριού, που γινόταν κατά τα δεύτερο δεκαπενθήμερο του αντίστοιχου Μαίου, ή στις αρχές του αντίστοιχου Ιουνίου.
Ο χειμώνας περιλάμβανε τις εποχές του φθινοπώρου και του χειμώνα, όπως τις γνωρίζουμε σήμερα. Στους Σουμεριακούς μήνες είχαν δοθεί ονόματα που αναφέρονται στην αγροτική ζωή, όπως του ανθισμένου αγρού, του ποτίσματος, της σποράς, του θερισμού κλπ. Γύρω στο 2400 π.Χ. οι Σουμέριοι, όπως μαρτυρούν τα ευρήματα των ανασκαφών, χρησιμοποιούσαν ήδη και το ηλιακό έτος των 360 ημερών, που διαιρείτο κατά το πρότυπο του ζωδιακού κύκλου, σε 12 μήνες των 30 ημερών.